Pochodzi z rejonu śródziemnomorskiego. Są to byliny. Karczoch zwyczajny jest dużą i ładną rośliną, dorastająca do 2 m wys., o pięknych kwiatach błękitnych lub fioletowych. Ekstrakty z karczocha są w smaku słono-gorzkie. Rodzaj Cynara obejmuje 10 gatunków. W Polsce są dostępne nasiona, czasem sadzonki karczochów, które można uprawiać na stanowiskach słonecznych i ciepłych, w żyznej ziemi.
Karczoch hiszpański – Cynara cardunculus i karczoch zwyczajny – Cynara scolymus mają największe znaczenie. Z liści i pąków obu karczochów przygotowuje się ekstrakty płynne, gęste i suche do celów spożywczych i leczniczych. Pąki kwiatowe są spożywane po ugotowaniu, ponadto kiszone, marynowane w occie, w mieszaninie oleju lub oliwki z octem, w przyprawowych zalewach, wreszcie pasteryzowane w zalewach w słojach po uprzednim ugotowaniu. Karczoch hiszpański dostarcza mięsiste i szerokie ogonki liściowe, które po ugotowaniu są smaczne i lecznicze. Karczoch zwyczajny jest źródłem pąków (główki). Oba gatunki dostarczają liście do celów leczniczych. Gotowe do spożycia karczochy (w słojach, puszkach) są dostępne w sklepach spożywczych w naszym kraju oraz za granicą.
Do aktywnych związków karczocha należą: kwasy kawoilochinowe 2,4-6%, cynaryna (cynarin), kwas kryptochlorogenowy, kwas neochlorogenowy, kwas dikawoilochinowy, seskwiterpeny ok. 5%, glikozydy seskwiterpenowe, flawonoidy 0,35-0,75%.
Wyciągi gęste i suche standaryzowane na zawartość składników czynnych są składnikiem tabletek, kapsułek elastycznych i twardych, polecanych przy zaburzeniach trawienia, wydzielania żółci, przy kamicy żółciowej, jako środki hepatoprotekcyjne, pobudzające przemianę materii.
Wyciągi z karczocha stabilizują strukturę błon komórkowych, chroniąc komórki przed uszkodzeniem i martwicą. Hamują oksydację LDL, powstrzymują odkładanie płytek miażdżycowych w naczyniach krwionośnych, chroniąc przed rozwojem i postępem miażdżycy. Karczoch działa ochronnie na naczynia krwionośne. Wyciągi karczochowe obniżają poziom triglicerydów i cholesterolu we krwi. Hamują biosyntezę cholesterolu. Zapobiegają stłuszczeniu wątroby, serca, nerek i mięśni szkieletowych, wywierając wpływ lipotropowy. Obniżają poziom cukru we krwi. Stymulują wydzielanie soków trawiennych, zapobiegają atonii jelit, regulują wypróżnienia. Działają wyraźnie spazmolitycznie na mięśnie gładkie układu pokarmowego, żółciotwórczo i żółciopędnie. Stymulują procesy odtruwania organizmu i eliminacji szkodliwych i zbędnych metabolitów. Pobudzają przemianę materii. Przeciwdziałają dyspepsji. Korzystnie wpływają na stan zdrowotny skóry i włosów.
Karczoch polecam przy dyskinezach dróg żółciowych, kamicy żółciowej, niewydolności wątroby, przy stwierdzeniu marskości i stłuszczenia wątroby. Ponadto przy zaparciach, zaburzeniach trawiennych, wzdęciach, przy narażeniu na czynniki uszkadzające wątrobę. Wreszcie zażywać przy hiperlipidemii, hipercholesterolemii i hiperglikemii. Wskazane również spróbowanie karczochu w leczeniu przewlekłych chorób skóry, na tle zaburzeń metabolicznych.
Preparaty karczochowe należy zażywać regularnie i przez wiele miesięcy, wtedy przyniosą oczekiwane efekty. Wspomaga leczenie trądzików i łuszczycy. Czasem wywierają pozytywny wpływ na łagodzenie objawów alergicznych (np. wyprysków na skórze), szczególnie pochodzenia pokarmowego.
Karczoch wykazuje synergizm (współdziałanie spotęgowane) z Kurkumą, sylimaryną, mniszkiem, rzepikiem, dziurawcem. W przypadku chorób wątroby i pęcherzyka żółciowego, przy cofaniu się żółci do żołądka po usunięciu pęcherzyka można zażywać preparaty z karczocha.
U sportowców karczoch wzmaga odtruwanie wątroby, przyśpiesza eliminowanie zakwasów, podnosi tolerancję przewodu pokarmowego na skoncentrowane odżywki wysokobiałkowe i aminokwasowe, podnosi również zdolność trawienia i przyswajania składników aminokwasowych i peptydowych.
Dr Henryk Różański, Nauki medyczne i biologiczne, Fitoterapia, Fitochemia
