Autor Daria Gańczarska
Dietetyk kliniczny, inżynier biotechnologii, trenerka personalna; na co dzień kompleksowo prowadzi swoich pacjentów, zarówno pod kątem żywieniowym jak i treningowym; prywatnie pasjonatka zdrowego stylu życia i podróży, dumna kocia i psia mama.
Instagram: @daria.ganczarska
Jak często i dlaczego warto wykonywać badania laboratoryjne?
Badania laboratoryjne są jednym z podstawowych elementów profilaktyki zdrowotnej oraz świadomego dbania o siebie. Warto wykonywać je co najmniej raz w roku.
Dzięki badaniom laboratoryjnym jesteśmy w stanie wykryć ewentualne nieprawidłowości w organizmie jeszcze przed wystąpieniem ich dokuczliwych objawów. Pozwala to na szybsze wdrożenie leczenia lub w przypadku niedoborów - pomocnej suplementacji.
Badania pozwalają także na monitorowanie skuteczności prowadzonej terapii.
Dodatkowo, wykonywanie regularnych badań jest bardzo dobrym pomysłem przy zmianie diety np. przy przejściu na dietę roślinną, zobaczysz czy faktycznie Ci służy i wpływa pozytywnie na wyniki badań. Zaś w wypadku pogorszenia wyników po zmianie sposobu odżywiania, warto przeanalizować co konkretnie mogło mieć na to wpływ i od razu skorygować błędy.
Czy muszę Cię dalej przekonywać, że chociaż raz do roku dobrze jest się przebadać?
Witaminy i składniki mineralne potencjalnie niedoborowe na diecie wegańskiej
Dieta wegańska jest obecnie uważana za sposób odżywiania bezpieczny dla ludzi na wszystkich etapach życia, w tym dzieci i kobiet ciężarnych. Amerykańska Akademia Żywienia i Dietetyki wymienia jednak kilka składników odżywczych potencjalnie niedoborowych w diecie roślinnej. Chodzi o to, że ich podaż w takim sposobie żywienia może być niższa niżeli w diecie tradycyjnej i warto zwrócić na nie szczególną uwagę. Zaliczamy tutaj uczestniczące m.in. w procesach krwiotwórczych żelazo, cynk, witaminę B12 oraz wapń, witaminę D i kwasy tłuszczowe omega-3.
Jakie badania warto wykonywać regularnie?
Badań laboratoryjnych i oznaczeń możliwych do wykonania jest na ten moment sporo, jednak rutynowo warto skupić się na tych podstawowych, które są zwykle także niedrogie i niosą dużą wartość diagnostyczną.
Dobrze zacząć od wykonania:
- Morfologii krwi (wraz z rozmazem krwinek)
- Lipidogramu (cholesterol całkowity, LDL, HDL)
- Oznaczenia stężenia glukozy na czczo
- CRP lub OB (markery stanu zapalnego)
- Oznaczenia TSH, fT3, fT4 (hormony tarczycy)
- Oznaczenia parametrów wątrobowych- AspAT, AlAT, GGTP
- Badania ogólnego moczu
Pamiętaj, że większość badań powinna być wykonywana na czczo, a laboratoria dokonują pobrań krwi w godzinach porannych.
Wyniki należy skonsultować ze specjalistą.
Jakie badania wykonywać będąc na diecie wegańskiej?
- Witamina D3
Niezależnie od stosowanej diety, co jakiś czas warto sprawdzić stężenie witaminy D3, a dokładniej 25(OH)D3 w surowicy krwi, ponieważ jej niedobory w naszej strefie klimatycznej są bardzo częste. Niedobory witaminy D3 mogą prowadzić do problemów z układem kostnym, a także pogorszenia odporności.
Standardowe zakresy referencyjne dla prawidłowego stężenia witaminy D3 - to 30-75 ng/ml.
W okresie od października do końca kwietnia zaleca się suplementację witaminy D3, w celu trzymania jej prawidłowego stężenia we krwi. Zalecane dawki suplementacyjne dla osób dorosłych to 1000-4000 IU.
- Witamina B12
W przypadku stosowania diety roślinnej rozsądne jest monitorowanie stężenia witaminy B12, która bezwzględnie powinna być suplementowana. B12 jest niezbędna do powstawania czerwonych krwinek, rozkładu szkodliwej homocysteiny oraz prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. Niedobory B12 mogą być przyczyną wystąpienia anemii złośliwej, pogorszonych funkcji poznawczych i zwiększonego ryzyka rozwoju miażdżycy (poprzez wysokie stężenie homocysteiny).
Zakresy referencyjne dla prawidłowego stężenia witaminy B12 to 165–680 ng/l.
- Homocysteina w osoczu krwi
Warto również dokonać pomiarów stężenia samej homocysteiny w osoczu krwi, które nie powinno przekraczać 7 – 10 mol/l. Podwyższenie poziomu homocysteiny prowadzi do uszkodzenia komórek śródbłonka wyścielających naczynia krwionośne, co zwiększa ryzyko chorób układu krążenia.
Witamina B12 oraz kwas foliowy są niezbędne do prawidłowego rozkładu homocysteiny, dlatego przy niedoborach tych witamin obserwuję się hiperhomocysteinemię.
- Żelazo
Zwłaszcza u kobiet dobrze jest również badać stan gospodarki żelazowej i parametry takie jak stężenie żelaza w surowicy oraz stężenie ferrytyny (informuje o ilości żelaza zmagazynowanego w organizmie). Niskie stężenie żelaza oraz ferrytyny mogą oznaczać niedokrwistość, która wiąże się z osłabieniem, bólami i zawrotami głowy, a także nadmiernym wypadaniem włosów.
Warto zadbać o odpowiednie spożycie żelaza z dietą, ponieważ jego długotrwała suplementacja nie jest zalecana. Bogatymi źródłami żelaza są pestki dyni, nasiona słonecznika, biała fasola, soczewica, natka pietruszki czy brokuł.
- Wapń
Ponadto, diecie roślinnej warto również zwrócić uwagę na całkowite stężenie wapnia w surowicy, które powinno wynosić 8,5-10,5 mg/dl. Niedobór wapnia czyli tzw. hipokalcemia objawia się skurczami mięśni, mrowieniem/drętwieniem kończyn, zaburzeniami rytmu serca i krzepnięcia krwi, a także pogorszeniem stanu kości i zębów. W przypadku trudności z dostarczeniem zalecanej ilości wapnia z diety (1000 mg/dobę), można wspomagać się suplementacją. Najlepiej jednorazowo przyjmować 250 mg wapnia, a przy przyjmowaniu większych ilości w ciągu dnia, rozłożyć na mniejsze dawki.
